Wątroba jako laboratorium chemiczne organizmu narażona jest na wiele czynników patogennych, które mogą sprzyjać rozwojowi jej dolegliwości. Jedną z takich przypadłości wątrobowych, szczególnie powszechną pośród kobiet, jest cholestaza.
Mianem cholestazy określany jest zastój żółci w drogach żółciowych i wątrobie. Żółć jest wydzieliną wątroby, transportowaną przewodami żółciowymi do dwunastnicy. Substancja ta odgrywa bardzo ważną rolę w organizmie; jest w pierwszej kolejności niezbędna do trawienia tłuszczów i wchłaniania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Gdy jednak zalega w wątrobie, wchodzące w jej skład kwasy żółciowe oddziałują toksycznie na komórki wątrobowe, prowadząc do ich uszkodzenia.
Najczęstszą przyczyną cholestazy jest kamica żółciowa. Kamicę żółciową charakteryzuje obecności w pęcherzyku żółciowym złogów tworzących się z substancji chemicznych, naturalnie znajdowanych w żółci, takich jak cholesterol, barwniki żółciowe, jony wapniowe i białka. Ryzyko wystąpienia kamicy i jej konsekwencji w postaci cholestazy jest szczególnie wysokie u kobiet w starszym wieku, wieloródek, cukrzyków, otyłych oraz osób odchudzających się, szczególnie szybko tracących wagę oraz głodzących się długotrwale.
Kobiety są ogólnie bardziej predysponowane do rozwoju cholestazy z uwagi na fakt, że chorobie tej sprzyjają żeńskie hormony płciowe z grupy estrogenów. W związku z tym wyodrębniono nawet oddzielną jednostkę chorobową, znaną jako cholestaza indukowana estrogenem. I tutaj się okazuje, że cholestaza indukowana estrogenem jest jedną z najczęstszych chorób wątroby pośród kobiet, dającą objawy głównie podczas ciąży oraz stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych albo hormonalnej terapii zastępczej (HTZ). Cholestaza indukowana estrogenem charakteryzuje się upośledzeniem przepływu żółci i gromadzeniem toksycznych kwasów żółciowych w wątrobie, czemu zazwyczaj towarzyszy zapalne uszkodzenie wątroby.
Obecnie leczenie pierwszego rzutu cholestastycznej choroby wątroby polega na podawaniu kwasu ursodeoksycholowego, który to lek, niestety, u około 40% pacjentów daje niewystarczającą odpowiedź terapeutyczną. Dlatego też, jak postulują specjaliści, niezwykle ważne jest zidentyfikowanie nowych związków terapeutycznych, skutecznych w leczeniu cholestazy indukowanej estrogenem.
Bajkaleina, główny aktywny biologicznie składnik tarczycy bajkalskiej, wykazuje potencjalną skuteczność terapeutyczną w chorobach ogólnoustrojowych, w tym chorobach oczu i przyzębia, chorobach o podłożu zapalnym i metabolicznym, a nawet w chorobach układu nerwowego, a wszystko to dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym, przeciwrodnikowym i immunoregulacyjnym. Bajkaleina występuje w tarczycy bajkalskiej w postaci swojego połączenia z cukrem (glikozydu) znanego jako bajkalina. Ponadto bajkaleina wykazuje działanie przeciwtłuszczowe i przeciwwirusowe, odgrywając w ten sposób kluczową rolę w poprawie funkcji wątrobowych. Ponieważ bajkaleina ogólnie wykazuje bardzo szeroki zakres aktywności farmakologicznej, dlatego przeprowadzane są coraz bardziej dogłębne badania naukowe, celowane na tę substancję. Bajkaleinę badano więc też wielokrotnie pod kątem protekcji wątroby. Jednak do niedawna nie była znana jej potencjalna skuteczność terapeutyczna przy cholestazie indukowanej estrogenem.
Jak jednak wykazano w relatywnie niedawno opublikowanym badaniu (Yang, 2020), bajkaleina chroniła szczury z eksperymentalnie wywołaną cholestazą indukowaną estrogenem przed cholestatycznym uszkodzeniem wątroby, poprzez przywrócenie równowagi wątrobowej puli kwasów żółciowych oraz modulację odpowiedzi zapalnej na drodze aktywacji szlaku sygnalizacyjnego sirtuin, nazywanych popularnie przez naukowców enzymami młodości.
Zatem odkrycia te, jak podsumowali autorzy badania, sugerują, że bajkaleina może być stosowana jako potencjalny środek terapeutyczny w leczeniu cholestatzy indukowanej estrogenem.
Sławomir Ambroziak