Mikroskładniki pokarmowe – tokotrienole – klasyfikowane są zwyczajowo jako molekuły z grupy witaminy E, złożonej przede wszystkim ze związków nazywanych tokoferolami. Klasyfikację tę możemy uznać jednak za swego rodzaju zaszłość historyczną, albowiem dzisiaj już wiemy, że najszerzej rozpowszechniony w pożywieniu tokotrienol, pomimo zbliżonej budowy, wykazuje ledwie 1% aktywności najaktywniejszego tokoferolu jako witamina E. Tokotrienole występują zazwyczaj, obok tokoferoli, w olejach roślinnych, a najbogatszym ich źródłem jest czerwony olej palmowy. Choć dużo słabsze jako witamina E, czyli czynniki podtrzymujące płodność, posiadają znacznie wyższe i lepiej udokumentowane zalety zdrowotne, w porównaniu z tokoferolami, szczególnie w obszarze aktywności skierowanej przeciwko nowotworom, miażdżycy, osteoporozie, stanom zapalnym, chorobom neurodegeneracyjnym oraz dysfunkcjom wątroby, ale także problemom zakrzepowo-zatorowym.
Tromboza, czyli inaczej zakrzepica żył głębokich, jest chorobą polegającą na tworzeniu się zakrzepów w układzie żylnym kończyn, najczęściej kończyn dolnych, pod powięzią głęboką, czyli błoną zbudowaną z tkanki łącznej, otaczającą poszczególne mięśnie. Specjaliści szacują, że w Polsce mamy rocznie do czynienia z ok. 60 tys. przypadków zdiagnozowanej zakrzepicy.
Głównymi czynnikami sprzyjającymi rozwojowi zakrzepicy są w pierwszej kolejności: długotrwałe unieruchomienie, rekonwalescencja po zabiegach chirurgicznych, ciąża i połóg, zakażenia wirusowe i bakteryjne, wiek powyżej 40 lat, wielonarządowe urazy miednicy i kończyn dolnych, odwodnienie, terapia hormonalna, niewydolność krążenia oraz otyłość i niska aktywność fizyczna. Natomiast ostatnie miesiące pokazują nam, że problemom zakrzepowo-zatorowym mogą sprzyjać w indywidualnych przypadkach iniekcje niektórych preparatów RNA, stymulujących produkcję przez organizm białek wirusowych, wzmacniających odporności organizmu na zakażenia wirusowe.
Zakrzepica żył głębokich przebiega początkowo, przynajmniej w połowie przypadków, bezobjawowo lub jedynie ze skąpymi objawami. W późniejszym okresie zakrzepica żył głębokich zaczyna dawać objawy w postaci bólu i tkliwości kończyn, obrzęku stóp wokół kostek, zaczerwienienia i wzrostu ciepłoty skóry kończyn oraz nadmiernego wypełnienia żył powierzchniowych kończyn.
Nieleczona zakrzepica żył głębokich może nieść ze sobą poważne następstwa zdrowotne, albowiem może tworzyć podstawę rozwoju żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, charakteryzującej się, obok zakrzepicy żył głębokich, zatorowością płucną. W dalszej konsekwencji problemy zakrzepowo-zatorowe są przyczyną rozwoju zakrzepicy tętniczej, która jest z kolei głównym czynnikiem ryzyka zawału serca i udaru mózgu.
W farmakoterapii trombozy wykorzystywane są leki przeciwzakrzepowe, nazywane inaczej antykoagulantami. Jednakże leczenie z użyciem tego typu środków wiąże się z rozmaitymi problemami zdrowotnymi. Otóż przykładowo niektóre antykoagulanty są antagonistami witaminy K, a ponieważ witamina K chroni organizm przed wapnieniem tkanek miękkich, dlatego długotrwałe stosowanie tego typu leków może sprzyjać chorobliwemu wapnieniu, m.in. tętnic i zastawek serca. Z kolei inne leki przeciwzakrzepowe mogą wchodzić w niepożądane interakcje z licznymi składnikami pokarmowymi, co w konsekwencji może doprowadzić do poważnych zaburzeń krzepliwości krwi. Z tego też powodu, w przeciwdziałaniu zakrzepicy zwraca się ostatnio coraz większą uwagę na czynniki dietetyczne, sprzyjające utrzymaniu właściwej krzepliwości krwi i obniżające ryzyko tworzenia się zakrzepów żylnych i tętniczych. A za sprawą prowadzonych w tym obszarze badań, w arsenale dietetycznych środków przeciwzakrzepowych znajdujemy również tokotrienole.
Otóż w jednym z prowadzonych swojego czasu eksperymentów przebadano wpływ toktrienoli na hamowanie procesu agregacji płytek krwi w zawężonych tętnicach wieńcowych, prowadzącego do powstawania zakrzepów (Qureshi, 2011). Jak stwierdzili autorzy eksperymentu, celem ich badania było określenie stopnia, w jakim tokotrienole, w porównaniu z tokoferolem (właściwą witaminą E), hamują agregację płytek krwi i zmniejszają zakrzepicę tętnic wieńcowych, która jest głównym czynnikiem ryzyka udaru mózgu u ludzi.
A wyniki tego badania pokazały, że agregacja płytek w osoczu zmniejsza się o 59% procent po leczeniu alfa tokotrienolem i o 92% po leczeniu mieszaniną tokotrienoli, a jedynie o 22% po leczeniu alfa tokoferolem. Tokotrienole okazały się też znacznie skuteczniejsze od tokoferoli w hamowaniu cyklicznej redukcji przepływu krwi, która jest miarą tempa formowania zakrzepu na drodze zlepiania się płytek krwi. Otóż podawane mieszaniny tokotrienoli znosiło redukcję przepływu krwi średnio po 68 minutach (zakres 22-130 min) a to zniesienie utrzymywało się przez cały okres monitorowania tego procesu, czyli do160 minut.
Zdaniem autorów badania, uzyskane przez nich wyniki wskazują, że podawanie tokotrienoli hamuje formowanie zakrzepu, w którym pośredniczą płytki krwi, jak również agregację płytek indukowaną czynnikami patogennymi. Podawanie tokotrinoli, jak uważają autorzy, może potencjalnie zapobiegać tworzeniu się patologicznej skrzepliny płytkowej, a tym samym zapewniać korzyści terapeutyczne w zapobieganiu takim stanom, jak udar mózgu i zawał mięśnia sercowego (i zakrzepica żył głębokich, co warto dopowiedzieć).
Sławomir Ambroziak