Ponad 90% przypadków raka skóry, jak szacują specjaliści, jest powodowane ekspozycją na promieniowanie ultrafioletowe pochodzące z promieni słonecznych. Ekspozycja na promieniowanie słoneczne zwiększa ryzyko występowania wszystkich trzech rodzajów raka skóry. Ekspozycja ta wzrosła w ostatnich latach, w dużej mierze ze względu na cieńszą warstwę ozonową atmosfery ziemskiej, a łóżka opalające w solariach stały się kolejnym powszechnym źródłem promieniowania ultrafioletowego.
Rak skóry jest ogólnie najczęstszą postacią raka; globalnie odpowiada za co najmniej 40% przypadków zdiagnozowania nowotworu u ludzi. Na chorobę tę, jak się szacuje, zapada 2-3 mln osób rocznie. Rozpowszechnienie się tego typu nowotworów wzrosło wymiernie na przestrzeni ostatnich 20-40 lat. Dlatego specjaliści uważają, że obok skutecznych metod terapii raka skóry, znacznie ważniejsze mogą okazać się działania prewencyjne, zmierzające w kierunku zmniejszenia narażenia na rozwój tego typu nowotworów. Zmniejszenie narażenia na promieniowanie ultrafioletowe i stosowanie filtrów przeciwsłonecznych wydają się być skutecznymi metodami zapobiegania rakowi skóry. Na dzień dzisiejszy nie mamy jednak 100-procentowej pewności, czy filtry przeciwsłoneczne faktycznie wpływają na zmniejszenie ryzyka wystąpienia raka skóry (Feldman, 2012). Dlatego niektórzy naukowcy wskazują na związki diety z ochroną przeciwsłoneczną i testują tym samym rozmaite strategie dietetyczne, ograniczające narażenie na rozwój raka skóry. W obszarze ich zainteresowań znalazły się również związki z grupy witaminy E, czyli tokoferole i tokotrienole.
Swojego czasu naukowcy przeprowadzili badanie z wykorzystaniem genetycznie bezwłosych myszy, szczególnie narażonych na problemy skórne związane z ekspozycją na promienie słoneczne (Yamada, 2008).
Wcześniej ten sam zespół naukowców ustalił w swoich badaniach, że znaczne ilości tokotrienoli były obecne w skórze zwierząt karmionych dietą zawierającą frakcję bogatą w tokoferole i tokotrienole, ekstrahowaną z oleju palmowego, a ponadto, że biologicznie aktywne związki ziaren sezamu z grupy lignanów, czyli głównie sezamina, zwiększały poziom tokotrienoli w skórze tych zwierząt. Natomiast omawiane tut teraz badanie podjęto w celu ustalenia, czy dietetyczne tokotrienole i te zestawione z sezaminą mogą chronić skórę bezwłosych myszy przed uszkodzeniami wywoływanymi promieniowaniem ultrafioletowym.
Aby rozstrzygnąć ten problem, naukowcy karmili bezwłose myszy czterema dietami:
1) dietą bez witaminy E,
2) dietą z dodatkiem alfa-tokoferolu,
3) dietą z dodatkiem palowej mieszanki tokoferoli i tokotrienoli,
4) dietą z dodatkiem mieszanki palmowej i sezaminy.
W pierwszym eksperymencie myszy karmiono daną dietą przez 6 tygodni, a następnie połowę z nich, z każdej grupy, eksponowano raz dziennie na promieniowanie ultrafioletowe przez 7 dni. Po ocenie intensywności oparzeń słonecznych, oznaczono stężenie witaminy E i substancji reagujących z kwasem tiobarbiturowym (TBARS), świadczących o intensywności produkcji reaktywnych form tlenu, w wątrobie i skórze gryzoni. W drugim eksperymencie inicjowano u bezwłosych myszy zmiany nowotworowe poprzez pojedynczą aplikacją odpowiedniego związku rakotwórczego, a po tygodniu karmiono jej wyżej przedstawionymi dietami eksperymentalnymi i poddawano naświetlaniu ultrafioletem dwa razy w tygodniu przez 20 kolejnych tygodni, licząc raz w tygodniu przypadki pojawienia się nowotworu.
Wyniki przedstawione przez autorów badania kształtowały się następująco…
Wprawdzie tokotrienole wykryto w skórze myszy karmionych mieszanką palmową, ale ich stężenia były istotnie niższe, niż alfa-tokoferolu. Dodatek dietetyczny sezaminy podwyższył zawartość tokotrienoli w skórze gryzoni. Pomimo wysokiej koncentracji alfa-tokoferolu, wpływ tej formy witaminy E na redukcję oparzeń słonecznych i występowanie nowotworów był bardzo niewielki. Grupy karmione mieszanką tokotrienoli charakteryzowały się mniejszą rozległością oparzeń słonecznych i częstością występowania guzów nowotworowych, a dalszą redukcję oparzeń i guzów zaobserwowano w grupie otrzymującej w karmie mieszankę tokotrienoli z sezaminą.
Wyniki te, jak podsumowali autorzy badania, sugerują, że dietetyczne tokotrienole chronią skórę silniej niż alfa-tokoferol przed uszkodzeniami wywołanymi przez promieniowanie ultrafioletowe, a sezamina wzmacnia na tej płaszczyźnie siłę działanie tokotrienoli.
Jeżeli stosujemy więc suplementy witamin E oparte o mieszankę tokoferoli i tokotrienoli z myślą o ochronie skóry, warto przyjmować je przy posiłku wzbogaconym o jakieś produkty sezamowe – przykładowo pastę tahini, sezamki lub chałwę.
Sławomir Ambroziak