Wypadanie włosów, zwane kolokwialnie łysieniem, jest niezwykle powszechnym problemem dotykającym głównie mężczyzn, ale również i kobiet, i to w każdym wieku. Jako środki terapeutyczne, przeznaczone do leczenia łysienia, zarejestrowane zostały dotąd tylko dwa leki – finasteryd i minoksydyl. Jednak ograniczona skuteczność tych leków oraz skutki uboczne ich stosowania wymusiły ogromny postęp w opracowywaniu innych promotorów wzrostu włosów. Jednocześnie z uwagi na ograniczenia związane ze stosowaniem standardowych produktów przeznaczonych do pielęgnacji włosów, takie jak niewielka i przemijająca skuteczność oraz nieprzewidywalne skutki uboczne, pojawia się pilna potrzeba projektowania i opracowania nowych i skutecznych środków kosmetycznych czy nutriceutycznych, wspomagających odrost włosów. Rosnące zapotrzebowanie na terapeutycznie skuteczne i bezpieczne środki skierowane przeciwko łysieniu stymuluje poszukiwania nowych modulatorów wzrostu włosów.
Próbując zidentyfikować tego typu modulatory, naukowcy opracowali różne modele przedkliniczne w celu zbadania funkcji mieszków włosowych i zrozumienia mechanizmów działania tego typu związków na proces wzrostu włosów. Jak przy tym ustalili, cebulka włosa jest zakorzeniona w naskórku i zamknięta w mieszku włosowym. Natomiast mieszek składa się z elementów nabłonkowych i skórnych, m.in. brodawki skórnej włosa, leżącej u jego podstawy. I to właśnie komórki brodawki skórnej odgrywają kluczową rolę w procesie wzrostu włosów. Komórki te regulują rozwój i regenerację mieszków włosowych oraz odrost włosów, tworząc zasób komórek macierzystych, składników odżywczych i odpowiednich czynników wzrostu. Dlatego też ostatnio komórki brodawki skórnej stały się przedmiotem żywego zainteresowania naukowców zajmujących się biologią włosów. Komórki te służą aktualnie jako doskonały model badania działania różnych związków na funkcjonalność ludzkich mieszków włosowych. Z uwagi na ich szczególnie ważną rolę we wzroście włosów, komórki brodawki skórnej były ostatnio wykorzystywane w licznych badaniach do oceny aktywności czynników modulujących wzrost włosów na poziomie komórkowym i molekularnym. Tego typu badania umożliwiły dokonanie oceny skuteczności potencjału wzrostowego względem włosów różnych testowanych związków.
Jeden z zespołów badawczych dokonał takiej oceny w odniesieniu do aktywnych biologicznie składników grzyba czaga (Sagayama, 2019).
Jak wiadomo z przekazów historycznych, już w XVI w. grzyb Inonotus obliquus (błyskoporek podkorowy) był stosowany jako lek ludowy na rosyjskiej Syberii i w niektórych krajach Europy Zachodniej. Jest to rodzaj grzyba, który najczęściej pasożytuje na żywych pniach brzóz w chłodnych regionach półkuli północnej. W Polsce jest znany jako czarna huba brzozowa a Rosjanie mówią na niego czaga (z angielska pisane chaga), z uwagi na wygląd przypominający węgiel drzewny.
Badania prowadzone na przestrzeni ostatnich dwóch dekad udowodniły, że dzięki obfitości rozmaitych składników aktywnych biologicznie, w tym polisacharydów, triterpenoidów, polifenoli i melanin, czaga wykazuje potencjał działania przeciwnowotworowego, przeciwzapalnego, przeciwwirusowego, antyoksydacyjnego, przeciwcukrzycowego i przeciwmiażdżycowego, bez uchwytnych skutków ubocznych, nieobserwowanych zarówno w długoterminowych doświadczeniach na zwierzętach, jak też w badaniach klinicznych z udziałem ludzi.
Natomiast w krajach dalekiego wschodu ekstrakt z czagi używany był również tradycyjnie jako składnik szamponów pielęgnacyjnych, wspomagających utrzymanie zdrowego stanu włosów. To właśnie dlatego wspomniani wyżej naukowcy postanowili sprawdzić skuteczności potencjału wzrostowego składników czagi względem włosów. Ocena aktywności ekstraktu z czagi przy użyciu testu namnażania się komórek brodawki skórnej ludzkich mieszków włosowych wskazała pięć triterpenoidów typu lanostanu, których struktury zidentyfikowano za pomocą badań spektroskopowych. Spośród tych związków lanosterol, inotodiol, lanostdienodiol i kwas trametenolowy wykazały wpływ rozrostowy na komórki brodawki skórnej ludzkich mieszków włosowych, silniejszy niż minoksydyl, użyty przez naukowców w tym badaniu jako kontrola pozytywna.
Jak więc podsumowali autorzy swoją pracę, te cztery triterpenoidy typu lanostanu okazały się potencjalnymi kandydatami na nowe środki pielęgnacyjne, stymulujące odrost włosów.
W walce z łysieniem najbardziej pomocne byłyby oczywiście jakieś kosmetyki do włosów, oparte na ekstraktach z czagi. Ponieważ jednak nie mamy takich na naszym rynku, warto wiedzieć, że stosując czagę jako doustny suplement z uwagi na jej szerokie właściwości prozdrowotne, przeciwdziałamy jednocześnie łysieniu. Możemy być tego o tyle pewni, że triterpenoidy typu lanostanu, czyli podobne do steroidów związki rozpuszczalne w tłuszczach, przenikają po spożyciu m.in. do owłosionej powierzchni skóry. Przy czym do szczególnie wysokiej ich koncentracji dochodzi w mieszkach łojowo-włosowych, co potwierdza fakt, że na skalę przemysłową lanosterol pozyskiwany jest z lanoliny owczej wełny. Może to właśnie ta szczególnie wysoka koncentracja lansterolu powoduje, że owce nigdy nie łysieją i zawsze oferują nam tak gęste i puszyste runo…
Sławomir Ambroziak